در جریان معاملات خونین مواد مخدر در سراسر جهان، هیچ شخصیت ثابت و پایداری وجود ندارد. رهبران کارتل به ندرت بیش از یک بازیکن موقت هستند، آنها رشد و ترقی می‌کنند و پس از سقوط بی هیچ شک و شبهه‌ای، بازیگر جدیدی جایگزین آنها می‌شود.
خواکین گوزمان نیز به این سرنوشت دچار شد، سلطان بدنام مواد مخدر معروف به ال چاپو، چهارشنبه ۱۷ جولای در نیویورک به جرم قاچاق چندین تن مواد مخدر به حبس ابد محکوم شد و ردی از مرگ از خود به جای گذاشت.
محکومیت گوزمان پایان راه او بود. پسر فقیری که یک باند ناچیز مواد مخدر را به یکی از بزرگترین و خشن‌ترین تشکیلات تبهکاری در تاریخ تبدیل کرد. مسیر پر پیچ و خم زندگی او شامل فرارهایی مانند هودینی از زندان، کوه‌هایی از پول نقد و شهوت بی‌انتهای خون و جنایت بود. ماجرای فرارهای ال چاپو را در اپیزود ۲ چنل‌بی شنیده‌ایم.
نزدیک به ۲۰ سال، داستان او در مکزیک و سراسر جهان رواج داشت و این زمان قابل توجهی برای او بود تا از درخشش و شکوه عنوان شناخته‌شده‌ترین سلطان مواد مخدر در جهان برخوردار شود.
اکنون، میراث گوزمان پشت دیوارهای یک زندان فوق امنیتی به همراه ده‌ها رهبر کارتل دیگر که تاکنون به تاریخ پیوسته‌اند، محو خواهد شد.
با وجود همه‌ی هیاهوهای موجود حول سقوط او -تعقیب از میان کوه‌های Sierra Madre، فرار ماهرانه از چنگ مقامات و شادی و پایکوبی برای آخرین دستگیری او- بخش وسیعی از روایت جنگ مواد مخدر همچنان دست نخورده باقی مانده است.
بسیاری در مکزیک استدلال می‌کنند، پس از استرداد او جنگ شدت یافته است. با توجه به آمار قتل و کشتار در چند سال اخیر، که همچنان به شکستن رکوردها ادامه می‌دهد، به راحتی می‌توان علت آن را فهمید.
«ما خشونت‌های زیادی رو تجربه می‌کنیم» خوزه لوییس کوردوبا، کارمند ۴۷ ساله یک شرکت امنیتی خصوصی در مکزیکو سیتی در ادامه گفت «در نتیجه کاملا واضح است که این شرایط با محکومیت او متوقف نشده و تغییر نخواهد کرد.»
سلاطین سقوط می‌کنند، افراد دیگری به قدرت می‌رسند و قاچاق مواد مخدر به ایالات متحده بی‌وقفه ادامه پیدا می‌کند. به این ترتیب، آمار تلفات به خصوص در مکزیک افزایش می‌یابد، بیشترین خون‌ها در آنجا ریخته می‌شود.
در حال حاضر، تعداد افرادی که در اثر خشونت جان خود را از دست می‌دهند؛ بیشتر از زمانی که است که گوزمان بر خیابان‌ها و امپراطوری وسیعی از قاتلین نظارت داشت.
حذف خطرناک‌ترین رهبران تجارت مواد مخدر، به حل معضل قاچاق کمک نکرده است. تجربه ثابت می‌کند استراتژی به اصطلاح «فشار» توسط ایالات متحده -که مقامات تلاش می‌کنند با دنبال کردن رهبران کارتل‌ها، آنها را منهدم کرده و از بین ببرند- شکست خورده است.
این سیاست به جای نابود کردن کارتل‌ها باعث شکل‌گیری گروه‌های تبهکاری بیشتر، کوچکتر، بی‌نظم‌تر و اغلب به مراتب مرگبارتر می‌شود.
جیوانی مارکز، اقتصاددان ۲۷ ساله اهل مکزیک با اشاره به کارتل گوزمان می‌گوید: “متاسفانه، مکزیک ظرفیت مقابله با شبکه‌ی گسترده‌ی کارتل سینالوئا و انشعاب آن را ندارد. و در نهایت، این خبر خوبی برای ما نیست.”
بنابراین بزرگترین یاس و نگرانی حاصل از دستگیری گوزمان، نقش موثر کارتل او در کاهش خشونت موجود در مکزیک است. پیش از دستگیری او، کارتل او برجسته‌ترین بازیگر در بازار مواد مخدر بود. با وجود دشمنان کمتر برای از بین بردن، آمار قتل تا سال ۲۰۱۴ در حال رکود بود. با دستگیری او، مناقشه برای تصاحب قدرت در سینالوئا شدت گرفت و به آتش این جنگ دامن زد.
نقشه‌ی مناطق تحت نفوذ کارتل‌های بزرگ مکزیک
در مکزیک، گروه تازه‌ای در تجارت مواد مخدر، نسل جدید کارتل جالیسکو، ظاهر شده و در حال مبارزه با کارتل‌های دیگر برای تسلط بر مسیرهای قاچاق مکزیک به ایالات متحده است. قتل و کشتار در همه‌ی مناطق حساس و قابل پیش‌بینی، از جمله آکاپولکو، تیخوآن و سیوآداد خوارز موج می‌زند. اما آنها در مناطقی مانند ایالت ساحلی کلیما، که تا پیش از این امن و آرام بودند، نیز شروع به فعالیت کرده‌اند.
یوید شیرک، استاد دانشگاه دانشگاه سن دیگو و مدیر برنامه‌ی عدالت در مکزیک در این باره می‌گوید «دقیقا به دلیل حذف او از بازی است که امروز ما شاهد این سطح از خشونت هستیم. اگر او در قدرت باقی می‌ماند و تشکیلات او به تسلط بر تجارت مواد مخدر همچون سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ ادامه می‌دادند، احتمالا ما امروز شاهد پایین‌ترین سطوح خشونت در تاریخ مکزیک بودیم.»
با این حال، تحلیلگران معتقدند بازداشت و حبس روسا و رهبرانی چون گوزمان اهمیت دارد؛ فردی که به گفته‌ی شاهدان در جلسات دادرسی، با تزریق مواد مخدر به دختران ۱۳ ساله از آنها سواستفاده کرده و آزارشان می‌داده است.
به گفته جرج چابات، کارشناس امنیتی در دانشگاه گوادالاخارا، عدم تعقیب رهبران در طولانی مدت به معنای معافیت از مجازات است.
اما کارشناسان می‌گویند، دستگیری گوزمان هیچ اثری در تعدیل خشونت و حتی کاهش آمار مرگ در اثر مصرف بیش از حد مواد مخدر در ایالات متحده نداشته است.
تونی پیان، مدیر موسسه سیاست‌های عمومی جیمز بیکر در دانشگاه رایس گفت «(دستگیری او) بیشتر شبیه یک پیروزی پرهزینه است» و شیرک اضافه کرد
«تلاش‌های اساسی برای جنگ علیه مواد مخدر حدود نیم قرن به همین شکل ادامه داشته است. نمی‌خواهم آن را یک مبارزه‌ی بیهوده بدانم، اما جز این چه می‌تواند باشد؟”
مترجم زهرا مدرس
