جنوبگان، منزوی‌ترین جای جهان

جنوبگان چی داره که این مکتشفان اینقدر برای رسیدن بهش اشتیاق داشتن. وقتی درباره‌ی این قاره می‌خونیم، می‌بینیم که پر از شگفتیه، انگار یه سیاره‌ی دیگه باشه.

آیا جنوبگان همون قطب جنوبه؟

آیا جنوبگان همون قطب جنوبه؟ نه. قطب جنوب در حقیقت نقطه‌ای در دل اونه. جنوبگان وسعت زیادی داره و پنجمین قاره‌ی پهناور زمینه اما در عین حال کم‌سکنه‌ترین اونهاست. اگه پنگوئن‌ها رو حساب نکنیم، حتی می‌شه گفت اصلا سکنه‌ای نداره و کسی اونجا زندگی نمی‌کنه. آدما میان تحقیق می‌کنن، ماموریت می‌رن، گردشگری می‌کنن و برمی‌گردن سر خونه و زندگی‌شون.

جنوبگان، منزوی‌ترین جای جهان یکی از وسوسه‌‌کننده‌ترین مکان‌ها برای جست‌وجوگران زیادی بوده. تو دوره‌ای که به عصر قهرمانانه‌ی اکتشاف معروف بوده، آدم‌هایی بودن که جونشون رو در راه رسیدن به جنوبگان گذاشتن، خیلی‌ها نرسیدن بهش و انگشت‌شماری هم رسیدن. ارنست شکلتون که قصه‌ش رو تو پادکست سریالی چنل‌بی می‌شنویم یکی از اون عشاق جنوبگانه، معروف‌ترینشون و شاید سرسپرده‌ترینشون. ولی جنوبگان چی داره که این مکتشفان اینقدر برای رسیدن بهش اشتیاق داشتن. وقتی درباره‌ی این قاره می‌خونیم، می‌بینیم که پر از شگفتیه، انگار یه سیاره‌ی دیگه باشه.

تصور آدمها از جنوبگان یه چیزی مثل قطب شمال بود، جایی پوشیده از برف و یخ. ولی بیشتر این قاره یک خشکی بزرگه. با این حال ضخامت یخ تو بعضی جاها به ۲ کیلومتر می‌رسه و می‌گن تو بخش‌هایی از جنوبگان خود زمین تو زیرزمینه.

امروزه هیچ جمعیت بومی تو جنوبگان وجود نداره و هیچ‌وقت هم نداشته. جنوبگان جزیره‌ای منزویه، هم از نظر فاصله‌ش تا خشکی اصلی، هم از نظر آب وهوا و طوفانی‌بودن دریاهاش. افرادی که تو جنوبگان هستند یا گردشگر‌هایی‌اند که اغلب تو یک کشتی تفریحی زندگی می‌کنن یا دانشمند‌هایی که تو ایستگاه‌های تحقیقاتی مشغول به کارن. اگه می‌خواید برای سفر به اونجا برید یا فقط ازش بازدید کنید، نیاز به مجوز دارید و همینطوری نمی‌شه رفت اونجا. اصلا کسی هم هست که همینطوری بخواد بره؟‌

حدود ۵۰ ایستگاه دائمی و تو تابستان ۳۰ کمپ به این ایستگاه‌ها اضافه می‌شه. اینجا مکان خیلی خوبی برای ستاره‌شناس‌ها هم هست و تاریکی تقریبا دائمی زمستون، رصد ستاره‌ها رو ایده‌آل می‌کنه. تو زمستون کل جنوبگان در یه تاریکی عمیقی فرو می‌ره و تو اون بخش از زمین خورشید طلوع نمی‌کنه. این ویژگی استثنایی جنوبگانه. تابستون‌هاش هم همیشه روشنه. یعنی خورشید نصف شب هم هست و غروب نمی‌کنه. بعضی از بالاترین سرعت‌ بادها در تاریخ متعلق به این ناحیه از زمینه. بادهایی با ۳۲۰ کیلومتر سرعت در ساعت.

دریاچه‌های مخفی تو جنوبگان زیادن. دانشمندها یخ‌های ضخیم رو حفاری کردن و به دریاچه‌های مایع زیر اونها رسیدن. این دریاچه‌ها کاملاً مملو از حیات میکروسکوپی‌اند. دانشمندها از نمونه‌های آب استفاده می‌کنن تا درمباره‌ی چطور زنده موندن این موجودات کوچیک در چنین محیط سختی یاد بگیرن. این حتی می‌تونه به پژوهشگرها درباره‌ی چگونگی بقای حیات تو سیاره های دیگه کمک کنه.

دارایی‌های جنوبگان بیشتر از اینا هم هست. تعداد زیادی آتشفشان خاموش هم اونجا هست و دو تا آتشفشان فعال. یه زنجیره کوه بزرگ به اسم “کوه‌های ترانس تارکتیک” جنوبگان رو به مناطق شرقی و غربی تقسیم می‌کنه. این رشته‌کوه یکی از طولانی‌ترین کوه‌های جهانه و بیشتر از سه هزار و دویست کیلومتر امتداد داره.  بخش خوبی از این کوه‌ها زیر یخ و برف مدفون‌ شده‌ن ولی شیب خیلی از قله‌ها جوریه که برف نمی‌تونه روشون وایسه. 

بیشتر آب شیرین زمین تو یخ‌های جنوبگانه. این قاره‌ی پوشیده از یخ در واقع ذخیره‌ی بیشترین آب شیرین زمین رو در خود داره. ۹۰ درصد از یخ‌های آب شیرین سیاره‌ی زمین و حدود ۷۰ درصد از کل آب شیرین روی زمین متعلق به جنوبگانه. دانشمندها می‌گن اگر ورقه یخی غرب جنوبگان ذوب بشه، سطح دریاهای جهانی نزدیک ۵ متر بالا میاد.

۳۰  کشور مختلف هستند که ۸۰ ایستگاه تحقیقاتی رو در سراسر این قاره اداره می‌کنن. ساکنان انسانی که امکانات این ایستگاه‌ها رو به کار می‌گیرن در طول ماه‌های تابستان حدود ۴۰۰۰ نفر و در زمستان‌های طولانی و سخت فقط هزار نفر هستند. امروزه هیچ‌گونه کنش اقتصادی در جنوبگان وجود ندارد و تنها ماهی‌گیری در بیرون و گردشگری در اندازه کوچک در ساحل جنوبگان دیده می‌شوند.

اگرچه منابع زغال‌سنگ، هیدروکربن، سنگ آهن، پلاتین، مس، کروم، نیکل، طلا، و دیگر کانیها در جنوبگان پیدا شده‌ن اما برای بهره‌برداری به اندازه کافی بزرگ نیستن و در سال ۱۹۹۱ هم یه پروتکل برای حفاظت از محیط زیست جنوبگان امضا شد که هرگونه تلاش برای بهره‌برداری از ذخایر معدنی رو ممنوع می‌کرد.

یه نکته‌ی جالب دیگه اینه که تو ژانویه‌ی ۱۹۷۹ امیل مارکو پالما اولین انسانی بود که تو جنوبگان متولد شد. از زمان تولد تاریخی او، فقط ۱۰ نفر دیگر تو این قاره به دنیا اومدن. شگفتی‌های جنوبگان کم نیستن و بعضی از اونها رو همراه با سفرهای ارنست شکلتون می‌شه تو پادکست سریالی چنل‌بی و همینطور اپیزود جنوبگان شنید.