چهارماه بعد از این‌که کلیسای کاتولیک رواندا بابت تصمیمات اشتباهش در سال ۱۹۹۴ و در جریان نسل‌کشی رواندا عذرخواهی کرد، پاپ فرانسیس هم در روز بیست مارچ از طرف واتیکان معذرت خواست. روندا از سال ۱۹۶۲ که از استعمار بلژیک خارج و مستقل شد٬ درگیر اختلافات و درگیری‌های قومی و نژادی بین دو گروه توتسی و هوتوها شد. سال ۱۹۹۳ درگیری و جنگ شایع بین این دو گروه نژادی منجر به بستن پیمان و صلح‌نامه‌ی آروشا با میانجی‌گری آمریکا٬ فرانسه و سازمان افریکن یونیتی (وحدت آفریقا) شد.
عمر پیمان آروشا بسیار کوتاه بود و در شش آوریل ۱۹۹۴ بعد از سقوط هواپیمای هابیاریمانا (رئیس‌جمهور وقت رواندا) از بین رفت. بعد از اون بود که کشت و کشتار علیه گروه توتسی و هم‌چنین هوتوهای غیرافراطی که نگرش میانه‌رویی داشتند آغاز شد. نسل‌کشی‌ای که در طی سه ماه منجر به کشته شدن ۸۰۰ هزار نفر شد.
اما نقش کلیسای کاتولیک چه بود؟
با این‌که بیش از دو دهه زمان برد تا کلیسای کاتولیک با فشار روندا به همدستی کشیش‌ها و راهبه‌ها درباره نسل‌کشی اذعان کند٬ عذرخواهی نوید یک فصل جدید برای ساختن روابط حسنه و پاسخگویی در کشوری است که هنوز کاملاً از زیر بار این فاجعه بیرون نیامده و درست نشده است. با توجه به حضور و تاثیر زیاد کلیسا و رابطه نزدیکش با نخبگان قبیله هوتوها در رواندا٬ کلیسا به دل درگیری‌های قومی کشیده شد. گواه این نزدیکیوینسنت انسنگیوموا (Vincent Nsengiyumva) بود، اسقف اعظم سابق رواندا که عضوی از کابینه و از طرفداران پروپاقرص استقرار و حکومت هوتوها بود.
با وجود آن‌که تعداد زیادی از کشیش‌ها و راهبه‌ها در درگیری‌های نسل‌کشی کشته شدند٬ بسیاری معتقدند که روحانیون کلیسا فعالانه تو این درگیری‌ها و قتل‌ها شرکت داشته‌اند. مظنون اصلی کشیش آتانس سرمبو (Athanase Serombo ) بود که اولین کشیش کاتالویکی است که به‌جرم دست داشتن در نسل‌کشی توسط دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا ICTR مجرم شناخته می‌شود.
سرمبو به جرم دستور تخریب کلیسا در غرب رواندا گناهکار شناخته شده، یعنی همان کلیسایی که ۲۰۰۰ نفر از توتسی‌ها در جریان نسل‌کشی به این امید که کلیسا جای مقدسیه بهش پناه آورده بودند. به شهادت شاهدان عینی٬ سرمبو نه‌تنها از جان پناهنده‌ها محافظت نکرد بلکه با شناسایی ضعیفٰ‌ترین قسمت‌های ساختمان کلیسا به عاملین قتل کمک کرد. کشیش سرمبو در دسامبر سال ۲۰۰۶ به پانزده سال زندان محکوم شد.
نکته‌ی تعجب‌‌انگیز این است که بعد از نسل‌کشی به سرمبو اجازه داده شد که از رواندا خارج شود و با وجود لکه‌ی نسل‌کشی در کارنامه‌ا‌ش در کلیسای فلورانس ایتالیا مشغول به کار شود.
شخصیت بحث‌برانگیز دیگرِ کلیسا در جریان نسل‌کشی٬ پدر «ونسیسلاس مانیشیاکا» بود که با وجود ماجراهاش در رواندا٬ به عنوان یک کشیش در شمال فرانسه خدمت می‌کرد و به اتهام مشارکت در نسل‌کشی، نقشش در درگیری‌های قومی٬ رابطه‌ی نزدیک با سازمان شبه نظامی هوتوها و نفرت‌پراکنی علیه قبیله‌ی توتسی‌ها توسط دادگاه به زندان محکوم شد.
نقش کلیسای کاتولیک در بازیابی چهره‌ی این دو کشیش٬ میراث منحوس داستان نسل‌کشی است.
در حالی که شکی وجود ندارد که تعداد زیادی از کشیش‌های کاتولیک و راهبه‌ها در جریان درگیری کشته شده‌اند و تعداد زیادی از آن‌ها هم نقش مثبتی را در کاهش تعداد مقتولین داشته‌اند اما نقش کلیسا در دامن زدن به اختلافات نژادی و قومی در رواندا به‌عنوان لکه‌ای سیاه در تاریخ کلیسا ثبت شده است.
علاوه بر این انگشت اتهام را به سمت کشیش‌های محلی گرفتن و گفتن این‌که آن‌ها خودسر و بدون اجازه و حمایت از سمت واتیکان دست به این کارها زده‌اند هم بی‌تأثیر است، چون کلیسا نقش روحانیون دخیل در نسل‌کشی را ماست‌مالی کرده. از طرف دیگر، امتناع کلیسا از بازنگری درعقایدش به سودش نبوده.
امتناع کلیسا تو ابراز پشیمانی و عذرخواهی دیرهنگام واتیکان این شائبه را به‌وجود آورده که اون‌ها درگیری و نسل‌کشی را بیشتر حاصل تنش‌های نژادی خاص آفریقا می‌دانند تا حرکات سازمانی خود کلیسا. گفتن هم‌چین حرفی ساده است اما خطر یکسان‌نگری (استریوتایپ) به قاره آفریقا از زاویه‌ی دید متعصبانه‌ی غربی را دارد.
با این حال باید دید که آیا این عذرخواهی به صورت جدی پیگیری خواهد شد و برخوردی جدی با روحانیون مظنون و سایر خلافکاران انجام می‌گیرد یا نه.
علی‌رغم عذرخواهی دیرهنگام پاپ فرانسیس٬ این معذرت‌خواهی همچنان ازمهم‌ترین حرکات برای برقراری عدالت در روآندا پس از تاسیس دادگاه بین‌المللی کیفری برای نسل‌کشی ICTR در سال ۹۴ بوده و اهمیت این حرکت به اندازه تاسیس ICTR در برقراری عدالت و آشتی ملی موثر است.
از نسل‌کشی رواندا بیش از بیست سال می‌گذرد و هنوز خیلی ازنکات اصلی و فرعی ماجرا محل مناقشه است.
اینجا لیست همه‌ی پستهای وبلاگ پادکست کانال بی را درباره‌ی نسل‌کشی رواندا ببینید.
اپیزود چهاردهم کانال بی درمورد نسل‌کشی سال ۱۹۹۴ رواندا را از اینجا بشنوید.
مترجم: مدی
