منتقدان حکومت، تک‌حزبی بودن رواندا و تسلط رئیس‌جمهور بر انتخابات را به چالش کشیده‌اند.
فرانسیس اندوییمانا، از قوم هوتو، بیرون مغازه‌ی خواربار فروشی‌اش در حومه کیگالی نشسته بود و از تلاش و اشتیاقش برای تغییر رهبری در انتخابات ریاست جمهوری چهارم آگوست حرف می‌زد: «ما از کاگامه خسته‌ایم، اما نمی‌تونیم نظراتمون رو آزادانه بیان کنیم». با زبان محلی خودش ادامه داد: «اگه از کاگامه انتقاد کنید، به ایجاد تفرقه در کشور متهم می‌شوید، حتی ممکنه کشته و یا بازداشت بشین.»
از زمانی که پائول کاگامه – از قوم توتسی که از سال ۲۰۰۰ قدرت را به دست دارد – برای یک دوره‌ی هفت ساله‌ی دیگر در انتخابات برنده شد، بسیاری از مردم رواندا، به خصوص قوم هوتو، ترسی مشابه اندوییمانا پیدا کرده‌اند – آن‌ها نگران تک حزبی شدن کشورشان‌اند، شاهد فشار حکومت روی مخالفان در انتخابات هستند. طبق همه‌پرسی سال ۲۰۱۵ برای افزایش طول دوره‌ی ریاست جمهوری، کاگامه می‌تواند به طور قانونی تا سال ۲۰۳۴ در قدرت بماند.
ظاهراً در رواندا همه آماده و پذیرای تغییر نیستند. بسیاری ترجیح می‌دهند کاگامه تا جایی که ممکن است قدرت را در دست داشته باشد. «کاگامه ناجی ماست و ما اون رو خیلی دوست داریم، او مردیه که خودش رو فدای ملت و مردمش کرده» این‌ها را چارلز باکانیبونا، از قوم توتسی، در طول مبارزات انتخاباتی گفته بود و اضافه کرده بود: «ما نیاز داریم او برای همیشه بر این کشور حکومت کند چرا که او مرد صلح است.»
بعد از قتل عام ۱۰۰روزه در رواندا که طی آن افراط‌گراهای هوتو بیش از ۸۰۰ هزار نفر از توتسی‌ها و افراد میانه‌روی قوم هوتو را کشتند، هنوز هم مخالفان سیاسی تحت فشار خط‌کشی‌های قومی هستند. در عین حال تعداد زیادی از مردم رواندا، به خصوص توتسی‌ها، به خاطر نقش حیاتی کاگامه در پایان نسل کشی ۱۹۹۴ قدردان او هستند. چراکه کاگامه نیروهای توتسی جبهه میهنی را هدایت کرد تا آن‌ها بتوانند حکومت هوتوها، مسئولان کشتار، را شکست دهند.
عده‌‌ی دیگری، بدون توجه به مسائل قومیتی، معتقدند موفقیت‌های کاگامه در ارتقای جامعه و اقتصاد رواندا برای حمایت از او کافی است. او از زمان به دست گیری قدرت، آموزش رایگان را گسترش داده، اینترنت پرسرعت در اختیار ۹۵ درصد مردم گذاشته، آمار مرگ‌ومیر زنان باردار و کودکان را تا بیش از ۵۰ درصد کاهش داده، تجارت را توسعه و فقر را کاهش داده و با فساد مبارزه کرده – در آخرین رتبه‌بندی سازمان شفافیت بین المللی، رواندا در میان کشورهای آفریقایی از جهت حداقل فساد رتبه‌ی سوم را کسب کرده.
البته رواندا هنوز چالش‌هایی دارد – درآمد سرانه‌ی سالانه فقط ۷۰۰ دلار است، بین ۳۰ تا ۴۰ درصد بودجه‌ی ملی از کمک‌های خارجی تامین میشود – کشور در حال پیشرفت است و پیش‌بینی میشود نرخ رشد در سال ۲۰۱۷ به ۷درصد برسد.
برای بعضی از مردم، ثبات وضع موجود به کمبود آزادی حاصل از حکومت مطلق یک حزب می‌ارزد. اما برای برخی دیگر، مثل اندوییمانا، خیر و بهره‌ی حاصل از منصوب شدن کاگامه ارزش ظلم و ستمی را که آن‌ها احساس می‌کنند ندارد. دیده‌بان حقوق بشر حکومت کاگامه را به منع فعالیت مخالفان پیش از انتخابات آگوست متهم کرده، همراه با مدارکی که نشان‌دهنده‌ی دستگیری و بازداشت‌های متعدد افراد مظنون به ارتباط با رقیبان دولت هستند. دولتمردان رواندا رهبران و فعالان مخالف دولت را پنهان کرده‌اند و هم‌زمان بازداشت آن‌ها را انکار می‌کنند و از اعلام محل نگهداری‌شان سر باز می‌زنند – به طور مثال هنوز هم خبری از ایلومینی آیرجینا، فعال و مبارز مخالف دولت که سال پیش ناپدید شده در دست نیست. همچنین دولت به خاموش کردن صدای روزنامه‌های مستقل و ایستگاه‌های رادیویی برای انتشار نظر منتقدان متهم شده است.
برخلاف تلاش‌های رواندا برای فاصله گرفتن اختلاف قومیتی از سیاسی – پرسیدن قومیت شهروندان غیرقانونی است، قاتون اساسی شکل گیری احزاب سیاسی را بر مبنای تعلقات قبیله‌ای ممنوع کرده – منتقدان می‌گویند کاگامه از تاریخ دردناک کشور سوءاستفاده کرده و به بهانه‌ی پیش‌گیری از نسل‌کشی، رقابت‌های سیاسی در کشور را محدود کرده تا خودش حکومت کنند.
همان طور که انتظار می‌رود، قومیت رای‌دهندگان در دیدگاه آن‌ها به این وضعیت نقش مهمی دارد: «من از کاگامه خوشم نمیاد چون خیلی قبیله‌گراست. او در واقع هوتوها رو کنار گذاشته، اگر به این موضوع اشاره کنید به ایجاد اختلاف بین قبایل و ترویج طرز تفکر نسل‌کشی متهم می‌شین.» این رو آلن موهوزا، یک هوتوی ۴۰ ساله و صاحب رستورانی در کیگالی به خبرنگار نیوزویک می‌گوید. «ما فقط از روی ترس به کاگامه رای می‌دیم. آن‌ها در طول کمپین‌های تبلیغاتی به ما اعلام می‌کنن که اگر به کاگامه رای ندیم، نسل‌کشی دیگری در انتظارمونه. در نتیجه ما به خاطر تجربه‌ی اون چه در سال ۱۹۹۴ اتفاق افتاده بسیار وحشت‌زده می‌شویم. اکثر افرادی که نمی‌تونن به کاگامه رای بدن از ترس این‌که در محل اخذ رای شناسایی بشن، در انتخابات شرکت نمی‌کنن.»
توتسی‌ها نظر دیگری دارند. اتین یوانزا، معلم ۴۲ ساله اهل کیگالی می‌گوید: «ما نمی‌تونیم برای رهبری این کشور با حدس و گمان پیش بریم. ما برای کاگامه تلاش کرده‌یم و ثابت کرده‌یم او کسیه که می‌تونه برای این ملت کار کنه و مثمر ثمر باشه.» اتین همسر و دو فرزندش را به خاطر توتسی بودن در قتل عام ۱۹۹۴ از دست داده است. سپس همراه سه فرزند دیگر به اوگاندا گریخته و بعد از روی کار اومدن کاگامه به رواندا بازگشته است. برای کسی مثل اتین یوانزا، ایده‌ی یک رهبر آزموده نشده ترسناک است. «ما رهبری داریم که توانایی‌هاش رو برای همه ثابت کرده، شما هم کاندیداهایی دارین که می‌تونن خودشون رو اثبات کن.»
۹ حزب از ۱۱ حزب سیاسی ثبت شده گفته‌اند که به جای شرکت در رقابت انتخاباتی و اعلام کاندیدای مورد نظر خود از کاگامه حمایت می‌کنند. دو رقیب برجسته‌ی دیگر هم در رقابتِ این انتخابات حضور دارند: فرانک هابینزا، رهبر حزب سبز دمکراتیک رواندا که طرفداران رواندای دموکراتیک هستند و داین روییگارا که به صورت مستقل برنامه‌ها و راهکارهایی برای اجرایی کردن اصلاحات دموکراتیک دارد.
احتمالاً دیگران می‌ترسند در انتخابات شرکت کنند. به گفته‌ی پیتر وفولا وکسا، محقق سیاسی دانشگاه کنیاتا در نایروبی کنیا: «کاگامه و حزب حاکمش در طول این سال‌ها با رقبا بی‌رحم بوده، آزادی مردم رو با گزارش‌های همیشگی قتل، ناپدید شدن افراد و زندانی کردن آن‌ها محدود کرده‌اند.»
روییجر، فعال حقوق زنان از قوم توتسی و ۳۵ ساله، تاجر و دختر فرد بانفوذ و سرمایه‌دار کیگالی هم با این نظر موافق است. در کنفرانس خبری ماه می گفته: «همه از بیان نظرشون واهمه دارن چون خیلی از حزب حاکم می‌ترسن.» البته او خودش به اندازه کافی شجاع هست که در مجامع عمومی از حزب کاگامه انتقاد کند، همچنان برنامه‌هایی را اجرا می کند، به امید برقراری دموکراسی در رواندا.
مترجم: زهرا
