روایتی متفاوت از نسل‌کشی رواندا

دو سال پیش، همزمان با بیستمین سالگرد نسل‌کشی رواندا BBC مستندی پخش کرد و بعضی از چیزهایی رو که مدت‌ها قطعی فرض شده بودند زیر سؤال برد. مهم‌ترینشون اینکه در این فیلم ادعا شد هواپیمای رئیس جمهور سابق رواندا رو نه هوتی‌های تندرو، بلکه همون‌طور که گزارش‌های رسمی اولیه دولتی گفته‌بودند جبهه اتحاد ملی رواندا، یعنی توتسی ها سرنگون کردن.

منابع مختلف، از جمله چند نفر از توتسی‌هایی که قبلن در حلقه‌ی قدرت بودند و الان این‌طرف و اون طرف دنیا پناهنده شدند تعریف می‌کنن که توتسی‌ها از مدتی قبل برای این حمله و اصلن برای شروع کردن جنگ تمام‌ قد داخلی در رواندا آماده شده بودند. عمدتاْ به این خاطر که می‌دونستن علیرغم اینکه پیمان صلح با دولت امضا شده، چون در اقلیت هستند، نمی‌تونن امیدی داشته باشند که با انتخابات به قدرت برسن و برای همین نیازمند جنگ داخلی بودن.

البته تو این مستند آمار پذیرفته‌ شده نسل‌کشی و اینکه هوتو‌ها برای نسل‌کشی برنامه‌ داشتند حاشا نمی‌ش،٬ اما سؤال مهمی که مستند می‌پرسه اینه که اگر اون هواپیما در اون شرایط زده نمی‌شد آیا نسل‌کشی اتفاق می‌افتاد. این سؤال‌هایی که با اگر شروع می‌شن همیشه موقع خوندن تاریخ مطرح می‌شن و هرچند هیچ‌وقت جواب درستی براشون نداریم اما فکر کردن بهشون کمک می‌کنه دفعه‌‌ی بعد که موقعیت مشابهی پیش آمد آماده‌تر باشیم. چون با اینکه وقتی وسط این حوادث هستیم به نظر می‌رسه که آخر دنیاست اما همیشه دفعه‌ی بعدی هم درکار خواهد بود.

یک حرف خیلی مهم دیگه‌ای که این مستند می‌زنه اینه که از قول دو محقق آمریکایی که همون دهه نود برای تحقیق میدانی درباره نسل‌کشی رفته بودند رواندا٬ این ادعا رو که نسروهای جبهه میهنیRPF قربانی نسل‌کشی شده باشن رد می‌کنه. می‌گن آمار نشون می‌ده که کشتارها همه جا قبل از اینکه ارتش توتسی‌ها برسه انجام شده بودند. اهمیت این ماجرا اینه که مشروعیت دولت فعلی رواندا٬ در نکاه مردم و در نکاه غرب٬ از اینجا می‌آد که اینها کشور رو از نسل کشی نجات دادن و جنگ داخلی رو تمام کردن. یافته‌های اینها این ادعا رو رد می‌کنه و حتی می‌گه که توتسی‌ها بعد از رسیدن به رواندا شروع کردن به کشتار سیستماتیک هوتوها.

دولت رواندا شدیدن به ساخت و پخش این مستند اعتراض کرد این گزارش گاردین توضیح می‌ده مشکل دولت با چی بوده. زیر سؤال بردن نسل‌کشی در رواندا الان جرمه و می‌تونه با زندان طولانی مدت مجازات بشه. اتهام اصلی دولت به BBC هم اینه که اینها دارن با این مستند نسل‌کشی رو زیر سؤال می‌برن. ادعای بزرگ دیگری که محقق امریکایی می‌کنه اینه که در زمان نسل‌کشی اصلن یک میلیون نفر توتسی در رواندا نبودند که بخوان کشته بشن. درواقع می‌گه اگر بپذیریم که یک میلیون نفر کشته شدند، هشت‌صدهزار نفر از اینها باید هوتو بوده باشند. این دقیقن برعکس چیزیه که ما از نسل‌کشی رواندا می‌دونیم. حرف اصلی اینها اینه که ما نسل‌کشی رو انکار نمی‌کنیم اما می‌گیم اینکه بگی تنها چیزی که در سال ۹۴ در رواندا اتفاق افتاده نسل کشی بوده مثل اینکه کل جنگ حهانی دوم رو به هالوکاست تقلیل بدی.

جواب BBC به این اتهامات رو هم اینجا ببینین.

مستند صحنه‌‌ای رو هم نشون می‌ده که توش، یک سال بعد از تمام شدن نسل‌کشی، نیروهای دولت توتسی میان تو یک کمپ پناهنده‌های هوتو و به روایت رسمی سازمان ملل دو هزارنفر رو با گلوله مستقیم می‌کشند. ما در پادکست هم درباره‌ی شباهت جالب رژیم حاکم بر رواندا و دولت اسراییل شنیدیم. تو این فیلم هم یکی از کارشناس‌ها می‌گه دولت رواندا از نسل‌کشی برای خودش یک مشروعیت اخلاقی خدشه‌ناپذیر درست‌کرده و هرکس هم هر اعتراضی بهشون بکنه بهش اتهام انکار نسل‌کشی می‌زنن.

شخصیت منفی مستند رییس جمهور رواندا پاول کگامیه که به جز طرح‌ریزی ترور رییس جمهور قبلی به جنایت جنگی و حتی نسل‌کشی هم متهم می‌شه. اما در کنار اون چهره‌ی آشنایی که خیلی زیاد در این مستند می‌بینیم تونی بلر نخست‌وزیر سابق انگلیسه. آدمی که بنیاد خیریه‌اش یکی ازمهم‌ترین منابع درآمد دولت روانداست،‌خودش مشاور بدون دست‌مزد کگامیه و همیشه و همه‌جا از رهبری درخشانش و از نقش تاریخیش در توقف خشونت و آبادانی رواندا تعریف کرده. حامی بزرگ دیگر کگامی هم در این سال‌ها کسی نیست جز بیل کلینتون.

منبع عکسی که برای این پست استفاده شده اینجاست Thomas Swejck/Associated Press .

من بنا داشتم بعد از اینکه پادکست خوب شنیده شد درباره‌ی چند تا از این نکته‌ها که می‌دونستم توضیح بدم. اما این مستند رو ندیده‌ بودم و نمی‌دونستم ابعاد شک و شبهه درباره‌ی ماجرا تا این حده. خیلی ممنون از کاربر کنجکاو که تو وبلاگ کامنت گذاشت و معرفیش کرد.