“جهان در آن زمانِ دشوار، چشم‌هایش را بر رواندا بست.”
“کوفی عنان” دبیرکل پیشین سازمان ملل و برنده‌ی صلح نوبل هجدهم اگست بعد از یک دوره بیماری کوتاه در سوییس درگذشت.
اما دوره‌ی کاری طولانی او به عنوان صلح‌بان نقطه‌ی تاریکی دارد .نسل‌کشی رواندا.
ناتوانی سازمان ملل برای جلوگیری از نسل‌کشی به خوبی ثبت شده است و “عنان” به دلیل عدم توجه به هشدارها در خصوص خشونت در رواندا بارها مورد انتقاد قرار گرفت.
“عنان” در مارچ ۱۹۹۳ به عنوان “رییس دپارتمان عملیات حفظ صلح سازمان ملل” انتخاب شد. تنها پنج ماه بعد، او وظیفه‌ی آماده‌سازی کمک سازمان ملل جهت “صلح آروشا” بین دولت رواندا و شورشیان رواندایی را که از سال ۱۹۹۰ در جنگ بودند بر عهده گرفت. اما وضعیت در کشور رو به وخامت گذاشته بود و نشانه‌های خشونت قومی ظاهر شده‌یود.
در سال ۱۹۹۴ سازمان ملل ژنرال “رومیو دلِر” کانادایی را که برای برپایی صلح به رواندا رفته بود از مداخله بازداشت. “رومیو دلِر” بین ماه‌های ژانویه و مارچ ۱۹۹۴ بارها “عنان” و دیگر افسران سازمان ملل را در مورد شرایط رو به وخامت رواندا آگاه کرد. او به کرات از “عنان” جهت توقیف سلاح و سایر اقدامات برای جلوگیری از خشونت اجازه خواست ولی درخواست‌هایش رد شد. او همچنین درخواست نیروهای بیشتری را جهت سرکوب خشونت داد اما در عوض بیشتر سربازانش فراخوانده شدند.
“اقبال رضا” که در آن زمان در دفتر کوفی عنان مشغول به کار بود سال‌ها پیش به نیویورکر گفته‌بود: “او کسی بود که پیغام‌های ژنرال “دلِر” را پاسخ می‌داد.” او گفت: “من مسئول بودم اما این حرف به این معنا نیست که “عنان” از اتفاقات بی‌خبر بود. بخشی از مسئولیت من باخبر کردن “عنان” از اوضاع بود.”
در سال ۲۰۱۴ “دلِر” مقاله‌ای را در مورد نسل‌کشی در “واشنگتن پست” نوشت. او تاکید کرد: “جلوگیری از نسل‌کشی امکان‌پذیر بود. این تعهد اخلاقی ما بود و این شکستی است که هر روز در طی این بیست سال در ذهنم بوده و آزارم داده.”
” دلِر” در خاطراتش با عنوان “دست دادن با شیطان*” بارها از “عنان” به دلیل رد خواسته‌های وی جهت برخوردهای تندتر در مقابل موضوع و جلوگیری از نسل‌کشی انتقاد کرد. “عنان” اجازه‌ی استفاده از زور جهت محافظت از افراد قبیله‌ی اقلیت توتسی رواندا و مقابله با خشونت‌طلبان توسط سربازان یونامیر* را نیز رد کرده بود.
در سال ۱۹۹۴ دست کم ۸۰۰ هزار نفر رواندایی کشته شدند. جایی که افراد قبیله‌ی هوتو در طی صد روز افراد اقلیت قبیله‌ی توتسی را قتل‌عام کردند.
“کوفی عنانِ” غنایی اولین فردی بود که از آفریقای مرکزی و جنوبی به دبیرکلی سازمان ملل رسید. او در زمان پست خود در سازمان ملل تلاش‌های زیادی در جهت پیشرفت آفریقا کرد، اما بسیاری دیدند که مداخله دیرهنگام او در تراژدی رواندا دستاوردهای او در زمینه‌های دیگر را تحت‌الشعاع قرار داد.
در سال ۲۰۰۴ کوفی “عنان” در مصاحبه‌ای نسل‌کشی رواندا را بسیار دردناک و تجربه‌ای تروماتیک برای خود و سازمان ملل نامید. او گفت: “این چیزی نیست که شما بتوانید فراموشش کنید.”
“استنلی مایزلر” روزنامه نگار در مورد درگذشت “عنان” در “واشنگتن پست” نوشت:” او و همکارانش در پشت صحنه برای جلوگیری از کشتار گسترده در رواندا تلاش کردند اما بر طبق گفته‌ی آن‌ها قدرتِ نفرت نژادی از تلاش آن‌ها برای آرام کردن اوضاع قوی‌تر بود.”
“کارل ویلکنز” آمریکایی کسی بود که در زمان نسل‌کشی در رواندا کارهای بشردوستانه می‌کرد و عضو SAWS بود.
او بعدها کتابی در مورد نسل‌کشی به نام “من ترک نمی‌کنم *” منتشر کرد.
او در آن زمان درخواست ترک رواندا را رد کرد. “کارل” به نشریه “پست” گفت که سازمان ملل احساس امنیت دروغین و اشتباهی را برای بسیاری از رواندایی‌ها فراهم کرد وگرنه آن‌ها از کشور فرار می کردند. “کارل ویلکنز” گفت:” این ماجرا شکستی عظیم و برای من همیشه چیزی بسیار بسیار سخت بوده است. هربار با خودم فکر می‌کنم چطور ممکن است کسی که مسبب این شکست بزرگ بود دبیرکل سازمان ملل شود.”
او افزود: “این ماجرا تلخی بزرگی را در درون من به وجود آورد. گاهی فکر می‌کنم تاثیرش برای من موجب نادیده گرفتن کارهای مثبت و خوب “عنان” شد. دستاوردهایی که موجب شد او به عنوان دبیرکل سازمان ملل انتخاب شود.”
“عنان” در سخنرانی خود در کیگالی پایتخت رواندا در سال ۱۹۹۸ قصور سازمان ملل در ماجرای رواندا را تصدیق کرد. او گفت: “جهان در آن زمان دشوار، چشم‌هایش را بر رواندا بست.”
عنان بعدها اضافه کرد: “ما باید از این‌که برای جلوگیری از نسل‌کشی کار بیشتری انجام ندادیم به تلخی پشیمان باشیم” و در سخنرانی دهمین سالگرد نسل‌کشی گفت: “من به نمایندگی از سازمان ملل این شکست را می‌پذیرم و افسوس و پشیمانی خود را ابراز می‌کنم.”
“مایزلر” در یادداشت مرگِ “عنان” گفت: “او بعدها گزارشی طولانی در مورد اشتباهات سازمان ملل در مورد جنگ بالکان و نسل‌کشی رواندا نوشت.”
“ویلکنز” نیز گفت:”حالا پس از مرگ عنان، امیدوار است تا برخی تلخی‌هایش را کنار بگذارد و نگاه بی‌طرفانه‌ای به آن‌چه این رهبر پیچیده بعد از سال ۱۹۹۴ انجام داد بیندازد.”
ماجرای نسل‌کشی رواندا را در اپیزود چهاردهم چنل‌بی شنیدید.
ترجمه و تخلیص: مَدی
منابع:
لطفا در ذکر ماه‌های میلادی از اسامی فرانسوی آن‌ها استفاده کنید، مانند: مارس، اوت و ….