چگونه پادکست بسازیم؟ آموزش ساخت پادکست و تولید محتوا

نویسنده: علی بندری

اگر می‌خواهید پادکست درست کنید اما دو دلید و نمی‌دانید چه باید بکنید شاید این متن کمی کمکتان کند. هدف من از نوشتنش این است که چیزهایی که به‌نظرم در شروع کار مهم است را کمی برجسته کنم و کمکتان کنم ذهنتان درگیر چیزهای غیرمهم و گمراه‌کننده نشود.

معلوم نیست میکروفون نداشتن تا حالا چند نفر را از پادکست ساختن منصرف کرده و ما را از شنیدن چند پادکست خوب محروم کرده. این متن برای تغییر این فضا آمده است.

محتوا سالار است

دنیای پادکست فارسی هنوز تقریباً بکر و دست نخورده است. تعداد پادکست‌های فارسی و شنوندگانشان اینقدر کم است که می‌شود با تقریب خوبی گفت پادکست فارسی هنوز کاملاً متولد نشده. واقعیت این است که پادکست گوش کردن هنوز آن قدری که باید راحت نیست و مشترک‌شدن پادکست احتیاج به یکی دو کلیک و عملیات اضافه دارد. اما من فکر می‌کنم این دوران زود یا دیر تمام می‌شود، مدیوم پادکست فراگیر می‌شود و رقابت برای جذب شنونده بالا خواهدگرفت. اما تا وقتی که شرایط این طوری است تنها چیزی که شما برای شروع لازم دارید محتوای خوب است. درباره این بعداً بیشتر حرف می‌زنیم. اول کمی مقدمه پردازی کنیم.

اگر می‌خواهید بیشتر بدانید پادکست چیست بهتر است اول این مطلب را بخوانید

کمی آمار

من درباره مخاطب‌های پادکست در ایران آماری پیدا نکرده‌ام. اما این گزارش جامع درباره امریکا برای کسی که می‌خواهد وارد دنیای پادکست بشود نکات مفیدی دارد. برای این گزارش دو هزار نفر مصاحبه تلفنی شده‌اند.

گزارش می‌گوید که ۱۱۲میلیون نفر در امریکای ۲۳۳میلیون نفری تا حالا حداقل یک بار پادکست شنیده‌اند. ۱۱% بیشتر از پارسال. ۶۷ میلیون نفر در امریکا ماهیانه پادکست گوش می‌کنند. ۲۴% جمعیت بالای ۱۲ سال.

۴۲ میلیون نفر یعنی ۱۵% حمعیت هفتگی پادکست گوش می‌کنند. در مقام مقایسه مثلاً ۳% امریکایی‌ها هر هفته سینما می‌روند.

آمار پادکست شنیدن سالیانه ۱۰ الی ۲۰% رشد می کند. به نظر می‌رسد که رشد بزرگ بعدی وقتی خواهد بود که پادکست‌شنیدن در ماشین و خانه راحت‌تر شود. هرچند در این سال‌ها عملاً رشد پادکست هیچ وقت جهش چشمگیر نداشته.

تا حالا بزرگترین گروه جمعیتی پادکست شنوها زیر ۲۵ ساله بودند. در ۲۰۱۷ بزرگترین گروه شده آدمهای بین ۲۵ و ۵۴ سال. البته پادکست هنوز بین مردان محبوب‌تر است تا زنها.

یک شنونده‌ی معمول پادکست هفته‌ای پنج پادکست می‌شنود.

دو سوم پادکست‌ها روی موبایل و تبلت شنیده می‌شوند.

۵۲% در خانه و ۱۸% در ماشین به پادکست گوش می‌کنند.

۸۵% شنونده‌ها کل پادکست یا بیشترش را گوش می‌کنند. یعنی بر خلاف تصور معمول، تعداد کسانی که یک اپیزود را شروع می‌کنند و وسطش ول می‌کنند زیاد نیست. (نکته‌ی که در گزارش نیست ولی به این قسمت مربوط است. نسخه‌ی بعدی ایتیونز احتمالاً به پادکست‌ساز این امکان را می‌دهد که ببیند چه درصدی از شنونده‌ها تا کدام دقیقه‌ی پادکست را گوش کرده‌اند.)

در غیاب آمار و اطلاعات قابل اعتماد از ایران من از این اطلاعات استفاده می‌کنم و سعی می‌کنم درباره آینده پادکست فارسی حدس‌هایی بزنم. حدس‌های غیردقیقی که خلاصه‌اش می‌شود اینکه آینده برای کسانی که پادکست خوب درست می‌کنند هیجان‌انگیز است.

 

اگر می‌خواهید پادکست درست کنید نه به میکروفون فکر کنید نه به استودیو نه به سایت نه به وبلاگ و نه به اکانت توییتر و اینستاگرام. هر وقت سه چهار اپیزود آبرومند درست کردید و به خودتان ثابت کردید که این کاریست که دوستش دارین و می‌خواهید ادامه بدهید شروع کنید به این چیزها فکر کردن. آن هم یکی یکی. تا آن موقع فقط و فقط به محتوا فکر کنید.

 

جذابیت پادکست در چیست؟

پادکست از تلویزیون بهتر است

آدم‌ها بیشتر و بیشتر به سمت این می‌روند که مولتی تسک کنند. یعنی هم‌زمان مشغول چند کار باشند. هم‌زمان با سریال دیدن توییت کنند و فوتبال که می‌بینند روی موبایل هم بازی کنند. این را بگذارید کنار کارهایی که به صورت سنتی با هم انجام می‌شدند مثل رانندگی‌کردن و رادیو گوش دادن یا آشپزی کردن و رادیو گوش دادن. پادکست خوراک مولتی تسکینگ است. به طور خاص از تلویزیون و کلاً محتوای تصویری برای این کار مناسب‌تر است. البته هیچ بعید نیست محتواهای تصویری در آینده‌ی نزدیک به شکلی تولید شوند که مناسب مولتی تسکینگ باشند.

پادکست از رادیو بهتر است

کیفیت محتوای پادکست از رادیو بالاتر است چون دست پادکست‌ساز بازتر است. البته استثنا‌‌ء حتماً هست و زیاد هم هست اما عموماً محدودیت‌هایی که در رادیو هست در پادکست نیست. از کنترل محتوا تا محدودیتهای زمانی‌ای که برنامه‌های رادیو را مجبور می‌کند زمان دقیق و مشخصی داشته باشند. در رادیو اگر شما ۲۳ دقیقه و۳۰ ثانیه وقت داری برنامه‌ات باید دقیقاً همانقدر بشود. در پادکست شما برنامه‌ات را همان قدری درست می‌کنی که لازم است؛ نه احتیاج هست به زور کوتاهش کنی نه مجبور می‌شوی در محتوای آماده شده آب ببندی.

پادکست از متن بهتر است

بر خلاف خواندن متن، چه روی گوشی موبایل و دسکتاپ و چه روی کاغذ، برای شنیدن پادکست مقدمات مکانی و زمانی لازم نیست. لازم نیست نشسته باشی و تمرکز کنی. لازم نیست به جای خاصی نگاه کنی یا حتی ساکن باشی؛ در حرکت هم می‌شود محتوا تحویل گرفت. اما مزیت اصلی پادکست این‌ها نیست. برگ برنده‌ی اصلی محتوای صوتی، مخصوصاً وقتی با هدفون و گوشی شنیده می‌شود این است که دریافت محتوا را تبدیل به یک تجربه‌ی نزدیک (Intimate) می‌کند. درباره‌ی این مزیت خیلی می‌شود حرف زد. مثلاً به این فکر کنیم که به جز گویندگان پادکست چند نفر هستند که توی گوش شما حرف می‌زنند؟ من فعلاً به همین بسنده می‌کنم.

مهمترین ویژگی محتوای خوب این است که شما نسبت بهش شوق داشته باشید. اگر شما عاشق موضوع پادکستتان نباشید ممکن است وسط کار بی خیالش شوید

یک بار خلاصه بگو چی گفتی

اگر حرفی برای گفتن دارید الان بهترین وقت است. پادکست درست کردن هیچ وقت به این راحتی نبوده. تا بازار پادکست‌های فارسی پر از محصولات متنوع اسم‌های بزرگ نشده بجنبید. شش اپیزود اول پادکست کانال‌بی با موبایل ضبط شد. سه اپیزود اول را روی همان موبایل هم ادیت کردم. با کاتهای غیر حرفه‌ای و ناهمگونی لحن و پرش‌های زیاد که الان دوباره شنیدنش مایه‌ی خجالت و افتخار همزمان است. اما چون محتوا تازه بود پسندیده شد و کار رفته رفته حرفه‌ای‌تر شد.

اگر می‌خواهید پادکست درست کنید نه به میکروفون فکر کنید نه به استودیو نه به سایت نه به وبلاگ و نه به اکانت توییتر و اینستاگرام. هر وقت سه چهار اپیزود آبرومند درست کردید و به خودتان ثابت کردید که این کاریست که دوستش دارین و می‌خواهید ادامه بدهید شروع کنید به این چیزها فکر کردن. آن هم یکی یکی. تا آن موقع فقط و فقط به محتوا فکر کنید.

——–

مطلب امید صدیق‌فر طراح صدای چنل‌بی و بی پلاس درباره‌ی چطور ضبط‌کردن پادکست را هم بخوانید

——–

محتوای خوب چیست؟

من و شما هیچ وقت در کیفیت تولید به پای رادیوی صدای جمهوری اسلامی و بی بی سی و اینها نخواهیم رسید. ولی واقعیت این است که باید با اینها رقابت کنیم. نه فقط با اینها بلکه با هزاران ترک موزیک درجه یک در اسپاتیفای و ساندکلاد و حتی با گیم او ترونز و هاوس او کاردز. فراموش نکنیم اینکه تعداد قابل توحهی از مردم در خانه پادکست گوش می‌کنند یعنی اینکه ما باید قانعشان کنیم به جای فیلم و سریالی که حرفه‌ای ساخته شده و میلیون‌ها دلار خرج ساخت و تبلیغش شده چیزی را گوش‌کند که ما در جاکفشی خانه‌مان درست کرده‌ایم. رقابت سختی است ولی تجربه نشان داده که اگر محتوای تازه و با کیفیت ارائه‌کنیم در این رقابت ازپیش‌باخته نیستیم.

مقدار وقتی که لازم دارید البته قطعاً به شکل و مدت پادکست و برنامه‌ی زمان بندی انتشار و چندین مؤلفه‌ی دیگر بستگی دارد. ولی من به سختی می‌توانم تصور کنم که با کمتر از شبی یک ساعت وقت گذاشتن بشود پادکست خوبی تولید کرد.

مهمترین ویژگی محتوای خوب این است که شما نسبت بهش شوق داشته باشید. اگر شما عاشق موضوع پادکستتان نباشید ممکن است وسط کار بی خیالش شوید. پادکست ساختن وقت زیادی می‌گیرد و بازده مالی هم نخواهد داشت. حداقل تا یک سال هیچ درآمدی از پادکست نخواهید‌ داشت و برای بعد از آن هم هزار و یک اما و اگر هست. چک لیست پادکست‌سازی را در بند بعد توضیح می دهم. اینجا فقط دوست دارم روی این نکته تأکید‌ کنم که مهمترین ویژگی محتوای خوب این است که شمای پادکست ساز عاشقش باشید. عاشق پرسپولیسید؟ والیبال؟ حقوق زنان؟ رپ فارسی؟ آشپزی؟ سفر؟ ماشین؟ فرهنگ اداری؟ داستان؟ زندگی سلبریتی‌ها؟ جنگ‌های نادرشاه؟ کنجکاوی‌های روزمره؟ ساینس فیکشن؟ بازی؟ درباره‌ی همان چیزی پادکست بسازید که کنجکاوی‌اش را دارید و نه فقط چیزی که فکر می کنید خوب بلدید. نیروی محرکه‌ی شما اگر کنجکاوی خودتان باشد لذتتان از ساخت بیشتر خواهد بود و احتمال ول کردنتان کمتر.

چک لیست پادکست سازی

به نظر من قبل از اینکه کار به میکروفون و نرم افزار ادیت و این چیزها برسد باید این سه چیز را صادقانه چک کنید:

۱. وقتش را دارم؟

پادکست سازی وقتگیر است. مخصوصا که کمک هم نداشته باشید. بهتر هم هست که کمک نداشته باشید. حداقل در اوایل کار. اگر زندگیتان طوری نیست که بتوانید هفته ای هفت ساعت وقت برای پادکست درست کردن کنار بگذارید به نظرم فکرش را نکنین. مقدار وقتی که لازم دارید البته قطعاً به شکل و مدت پادکست و برنامه‌ی زمان بندی انتشار و چندین مؤلفه‌ی دیگر بستگی دارد. ولی من به سختی می‌توانم تصور کنم که با کمتر از شبی یک ساعت وقت گذاشتن بشود پادکست خوبی تولید کرد.

۲. به موضوع پادکستم شوق و اشتیاق دارم؟

اکر موضوع پادکست را از روی اشتیاق مخاطب یا نظر سنجی توییتری یا پیشنهاد من انتخاب کنید احتمال شکست خوردن پروژه را بالا برده‌اید. همانطور که بالاتر توضیح دادم شما برای ادامه لازم دارید که عاشق پادکستتان باشید و خیلی سخت است که آدم از روی معرفی دیگران عاشق چیزی بشود.

۳. انتظار پول درآوردن از پادکست دارم؟

مهم است که وقتی می‌خواهید پادکست شروع کنید چشم‌داشت مالی نداشته باشید. ممکن است بعد از دو اپیزود پیشنهاد اسپانسرشیپ بگیرید. ممکن است پیشنهادهای مالی جذاب دیگری بگیرید. ممکن هم هست نگیرید. اما شما نباید با این انتظار وارد پادکست سازی بشوید. اسپانسر داشتن لزوماً بهتر از نداشتنش نیست. واقعیت این است که پولی که تبلیغ کننده‌ها در حال حاضر برای اسپانسر شدن می‌دهند نمی‌تواند انگیزه‌ی کافی برای ادامه‌ی کار ایجاد کند. هنوز مانده تا ارزش واقعی تبلیغات پادکستی در ایران معلوم شود. وقتی دارید به شروع کردن پادکست فکر می‌کنید بنا را بر این بگذارید که تا یک سال پولی از پادکست در نخواهد آمد و اگر خوب کار کنین و مخاطب جذب کنید می‌توانید روی این حساب کنید که سال دوم پادکست درامد مختصری داشته باشد. تازه در آن زمان هم توصیه‌ی من این خواهد بود که آن درآمد را صرف بالابردن کیفیت پادکستتان کنید.

حرف اول و آخر

شروع کنید. ایده‌ را پیدا کنید. اگر می‌توانید پادکست‌های مشابه انگلیسی پیدا کنید و خوب مطالعه‌شان کنید. طرحتان را بنویسید و یک اپیزود تمرینی ضبط کنید. به یکی دو نفر بدهید بشنودنش و نظرشان را خوب گوش کنید. حواستان باشد شما قرار نیست چیزی درست کنید که مطلوب مخاطب باشد. شما هنوز مخاطب ندارید. فقط به این فکر کنید که چه چیزی راضی‌ترتان می‌کند. فعلاً وقت فکر کردن به مخاطب نیست. مخاطب را شما به مرور می‌سازید. تا آن موقع مرکز جهان (پادکستِ شما، خود) شمایید.

---

۱. بیل گیتس در ۱۹۹۴ جستار معروفی نوشت با عنوان Content is King و توضیح داد چرا فکر می‌کند بیشترین پول در اینترنت از محتوا درخواهد آمد.